ماهیت و حقیقت قرآن

 

نویسنده: روح الله رزقی (1)




 

 از منظر آیت الله معرفت (ره)

مقدمه

بی شک حضرت استاد آیت الله معرفت (رحمه الله) از زمره فقیهان و مفسران ژرف اندیش و نام آوری است که در چند دهه اخیر، نظرات عمیق فقهی و نوآوری ها و اندیشه های ناب قرآنی آن بزرگوار مورد توجه محافل بزرگ علمی و دینی عصر ما قرار گرفته و کمکی بزرگ و مؤثری در نهضت تولید علم کرده است.
به راستی فقدان آن فقید سعید، ثلمه ای جبران ناپذیر در حوزه اندیشه دینی، به ویژه در عرصه قرآن پژوهی بر جای گذاشته که بدین زودی ها جای آن پُر نخواهد شد.
آری! ایشان پس از استاد علامه طباطبایی (رحمه الله) روحی تازه به جان تشنه قرآن پژوهان دمید و تحقیقاتش در حوزه علوم و معارف قرآنی، سبب آبروی جهان تشیع شد؛ اگر گران سنگ و جاودان التمهید فی علوم القرآن او جای خالی این دانش و معرفت دینی در عالم تشیع را پر کرد و چراغ کم فروغ این علم را که قرن ها بدان توجهی در خور نشده بود، رونق بخشید.
نگارنده در این مقاله کوتاه و در نگاهی مقایسه ای، به یکی از نظرات جدید حضرت استاد (رحمه الله) در موضوع « حقیقت و ماهیت قرآن » پرداخته و دیدگاه ایشان را با نظر علامه طباطبایی (رحمه الله) مورد بررسی قرار داده است.
کلیدواژه ها: ماهیت قرآن، نزول قرآن، کتاب مکنون، علامه طباطبایی.

اهمیت قرآن کریم

اهمیت قرآن کریم

 

نویسنده:خدیجه رستمی زاده بهرامی



 

امام صادق (ع) فرمودند: «القرآن عهد الله الی خلقه فقد ینبغی للمرء و المسلم ان ینظر فی عهده و ان یقرا منه کل یوم خمسین آیه؛ قرآن پیمان خدواند و با خلقش می باشد. پس سزاوار است که هر فرد مسلمان به عهد و پیمان خویش نگاه کند و همه روزه، پنجاه آیه از قران را بخواند» .
در بیان اهمیت قرآن، همین بس که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «قرآن، از همه چیز خدا برتر است و فرمودند: برتری قرآن بر سایر سخنان، مانند برتری خداوند است، بر بندگانش» .
آری؛ قرآن کتابی است که رستگاری انسان را در دو جهان تضمین می کند، همچون مشعلی فروزان، انسان را، از تاریکی های جهل و نادانی رهایی می بخشد. و در سرای دیگر، او را، محبوب حضرت پروردگار می نماید.
قرآن، بهترین فتح کننده ی قله ی بلند عزت است. قرآن، چکیده ی جهان هستی است؛ و طبق فرمایش امام باقر (ع): «قرآن همانند دو ستاره ی تابناک آسمانی(خورشید وماه)، صحنه ی زندگی انسان ها راروشن می کند» .
قرآن، کتا بی است که «لایأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه؛ نه اکنون و نه در آینده، باطل درآن راه نخواهد یافت و حقایق آن رادگرگون نخواهد ساخت». (سوره ی فصلت، آیه ی 42) . کتابی است که شب قدر به سبب نزول آن، عظمت یافت «انا انزلناه فی لیله القدر». (سوره ی قدر، آیه ی 1)
قرآن، « شفاء» است: «و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمؤمنین». (سوره ی اسراء، آیه ی82) درمان بیمارهای قلب و نفس است. و طبق فرمایش نبی اکرم (ص): «القرآن هو الدواء» .
قرآن درظلمانی ترین زندگی بشر، درعصر جا هلیت، همچون انفجاری، آسمان سکوت را شکافت و یکباره، دریایی از رحمت و برکت و نور، برکویر زندگی جاری نمود و فریادی، از عالم قدس، طنین انداز شد که هان ای انسان، ای گمگشته ی خسران زده، لحظه ای درنگ و تدبر نما که سند نجات و رهایی از عالم ملکوت به سویت فرستاده شد! «الرکتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور بإذن ربهم الی صراط العزیز و الحمید» . (سوره ی ابراهیم، آیه ی 1)
عاشقان واقعی قرآن، کسانی هستند که شب ها، قرآن را تلاوت می کنند و با آن مأنوس هستند و روزها، در صحنه ی پرآشوب زندگی ازآن الهام می گیرند، شبانگاهان پهلو از رختخواب ناز تهی می کنند و با دستورات شفا بخش آن، بیماری قلبی و روحی خود را درمان می کنند.
پس، بر ماست که مشعل فروزان الهی را، بر قلب و روح تاریکمان، بتابانیم و غبار غربت را، از قرآن برطرف نماییم؛ زیرا:

خواندن قرآن، تمامش نیست بهر مردگان
قلب های مرده را باید به قرآن، زنده کرد
آنکه آیاتش تلاوت، با دل خاضع، نمود
قلب ظلمانی خود را، اختر تابنده کرد

امام علی (ع) می فرماید: «خانه ای که درآن، قرآن خوانده می شود و از خدای عزوجل، فراوان یاد می گردد، برکتش افزایش می یابد و فرشتگان درآن حضور پیدا می کنند و شیاطین ازآن می گریزند» .
چه زیباست، هنگامی که تلاوت قرآن، در سکوت و تنهایی شب، تمامی ذرات وجود انسان را به نشاط و شادابی وامی دارد و روح و به هیجان آمده و از شدت شور و التهاب، طاقت ماندن در قفس تن را از دست می دهد و بی صبرانه، خود را به پنجره ی بسته ی این قفس می زند؛ تا راهی گشوده و به عرش خدا پرواز کند.
حالت عجیب و حیرت انگیزی است که توصیف آن، با هیچ قلم و اندیشه ای میسر نیست. آن لحظه ای که از آب دریای معرفت قرآنی خود راسیراب نموده و با نسیم نوازشگر آیه های تکان دهنده اش، به د لهایمان نوید می دهیم که: «الا بذکر الله تطمئن القلوب» . (سوره ی رعد، آیه ی 28)
وقتی با تکیه بر قرآن، به عرش می توان سفرکرد. وقتی به معراج و سیر عالم پاک می توان سفر کرد. دیگر دلتنگی و خستگی معنا ندارد. پس، آن گاه که غوغای زندگی، انسان را از خویش می رباید و وسوسه های توان شکن و ایمان سوز تهدیدش می نماید باید خلوتی گزید و به تلاوت آیات وحی مشغول شد. آنگاه، شفافیت آسمان دل را از ورای همه ی غبارها و تیرگی ها می توان به نظاره نشست.
امام صادق (ع) می فرمایند: «در روز قیامت، فردی را برای حساب صدا می زنند، پس، قرآن در پیش روی او قرار می گیرد و عرض می کند: خدایا، من قرآنم و این بنده ی تو در راه تلاوت من خود را درسختی انداخته و در دل شب ها، مرا تلاوت کرده و قلبش، روشن و اشکش، جاری شده است. پروردگارا، او را از من خشنودکن. همچنان که من از او خشنودم» .
کلاس قرآن، کلاسی است پر از پاکی و خلوص که درآن تواضع، خشوع. صفا، آرامش، خودسازی، معرفت،کمال و عشق و عاشقی تدریس می شود. در این کلاس، قلب ها به خدا نزدیک است. اشک ها زلال است، آن هنگام که آیات بشارت را می خوا نی، برق امید، سراسر وجودت را فرا می گیرد وآن زمان که به آیات عذاب می رسی، برق خوف تو را بیدار و هشدار می نماید، به که چه شیرین است، قطره ای از دریای بیکران قرآن نوشیدن وچه زیبنده اند، تالیان و حاملان و عاملان به این مصحف حق تعالی!
چه زیباست، لحظه ی تلاوت آیات دوست! ،دل از همه بریدن و فقط دل به او دادن و جلوه ی حضور یار را دیدن.

ای دوست هر آنچه هست نو رخ توست
فریاد رس دل نظر فرخ توست

کلاس معنوی قرآن انسان را با معرفت و عاشق می کند. هرکس می خواهد معنی عشق به الله را بفهمد، باید با کاروان قرآن و قرآنیان همسفر شود و جرعه ای ازآن را بنوشد. آنگاه است که خدواند هم، عاشق تو میشود: «فاتبعونی یحببکم الله» . (آل عمران، آیه ی 31) آخر بی عشق، سر عش پرسیدن ازعاشقان کاری بیهوده است. خود، باید در وادی عشق گام نهی، تا سرآن را دریابی. بهترین راه، این است که خود، از نزدیک با این کلاس آشنا شوی. و بدان! که مولای متقیان، قرآن ناطق علی (ع) می فرماید: «قلبی که ظرف آیات الهی است، عذاب نمی شود».
ملاصدرا، در تفسیر سوره ی واقعه، می فرماید: « بسیار به مطالعه ی کتب حکما پرداختم، تا آنجا که گمان کردم و کسی هستم، ولی همین که بصیرتم باز شد، خودم را ازعلوم واقعی خالی دیدم و درآخر عمر، به فکر رفتم که سراغ تدبر، در قرآن و روایات محمد و آل محمد (ص) بروم. من یقین کردم که کارم بی اساس بوده است؛ زیرا درطول عمرم، به جای نور، درسایه ایستاده بودم. از غصه، جانم آتش گرفت و قلبم و شعله کشید، تا رحمت الهی دستم را گرفت و مرا با اسرار قرآن آشنا کرد و شروع به تفسیر و تدبر در قرآن کردم و در خانه ی وحی را کوبیدم، درها باز شد و پردها کنار رفت و دیدم، فرشتگان به من می گویند: «سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین» . (سوره ی زمر، آیه ی73) من، اکنون که دست به نوشتن اسرار قرآن زدم، اقرار می کنم که قرآن، دریای عمیقی است که جز با لطف الهی، امکان ورود در آن نیست. ولی چه کنم که عمرم کوتاه و بدنم ناتوان، قلبم شکسته و سرمایه ام کم، ابزارکار ناقص و روحم کوچک است» .
پس، بر مونسان کلام وحی است که قدر مؤانست با کلام خدا را بدانند و هر روز، سجده ی شکر بر درگاه او بسایند زیرا؛ «لئن شکرتم لأزیدئکم» . (سوره ی ابراهیم، آیه ی 7)
 

هر ایمانی ارزش ندارد!

---

ایمان مانند درختی پر بار و پر ثمر است که اگر جوانه آن در روح و جان کسی کاشته شود و درست آبیاری گردد میوه می دهد. بنابر این کسانی که عمل صالح ندارند، ایمان و باور و اعتقاد ندارند که نتیجه و میوه ای در اعمال آنان هویدا گردد.

---

امنیت از مهمترین نعمت های الهی است که به هر کسی داده می شود .

در سایه امنیت است که انسان رشد پیدا می کند و به راحتی مراتب تربیتی، علمی و دینی را طی می کند .

خانه و خانواده ای که امنیت روانی داشته باشند و به مقدار کفایت دنیایشان تامین باشد، با آرامش خاطر مسیر ناهموار دنیا را طی می کنند. شکوفایی استعدادهای نهفته در این خانواده سهل و آسان تر است و فرزندان نخبه اصولاً در چنین خانواده هایی که از نعمت آرامش و امنیت برخوردار هستند نمود پیدا می کند.

جامعه نیز همین حکم را دارد هر چقدر امنیت روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بالاتر باشد مردم آن جامعه بهتر رشد می کنند و شکوفایی اقتصادی و فرهنگی در گرو این امر است. به همین علت است ابرقدرتهای جهانی با ایجاد جنگ های پی در پی و اشغال نظامی هر کشور سد بزرگی در راه رشد و بالندگی آن ایجاد می کنند.

بالعکس خانواده متشنج که زلزله های روانی و اقتصادی پایه های محکم آن را سست کرده، هیچ گاه پله های موفقیت را طی نمی کنند چرا که ناامنی و فقدان آسایش و آرامش، افراد آن خانواده را در منجلاب گرفتاری فرو می برد و قدرت و تفکر خلاق و شکوفه زدن جوانه های استعداد و توانایی و قابلیت را از آنان می گیرد .مثلا فرزندانی که در خانواده های معتاد رشد می کنند و یا در کشمکش دعوای پدر و مادر دچار طوفان طلاق میشوند اغلب موفق نیستند؛ بنابر این می توان گفت قانون کلی این جهان این است که در صورت نبودن امنیت و آرامش، رشد و شکوفایی تا حدی محال و غیر ممکن است.

 

ایمان چیست؟

ایمان از ریشه امن به معنای دژ مستحکم و پناهگاه امنی برای تمامی خطرات و مهلکه های دنیایی است که در صورت عدم مراقبت و محافظت، گاهی تا سر حد مرگ ، روح انسان را پیش می برد و به تعبیری روح دچار مرگ مغری می گردد . به تعبیری در چنین حالتی تمامی سیستم های حیاتی انسان از کار می افتد .

ایمان خانه امن درونی است ، آرامشی که از درون می جوشد و این با هیچ چیز دیگری بدست نمی آید .

همچنان که امنیت در نهاد خانواده و جامعه موثر است ، ایمان نیز باعث رشد و شکوفایی استعداد های معنوی انسان می‌گردد و بستر مناسبی برای پرورش روح و جان را مهیا می کند .

آنان که به واسطه ایمان واقعی و قلبی آرامش درونی دارند ، بادها و حتی طوفان های سهمگین آنان را از پا در نمی آورد و به واسطه همین خانه امن و محکم، مسیر بندگی را هموار می کند .

آری هیچ نیرویی مانند ایمان به خدا در دل انسان آرامش ایجاد نمی کند.

حال سوال این است که چرا اکثر مسلمانان دچار بد بختی های گوناگون هستند؟ مگر ایمان مانند رودخانه ای نیست که ما را به ساحل امن دریای عشق خدا برساند آیا ایمان ما درست و واقعی نیست یا ایمان فی حد ذاته موثرنیست

اولیاء خدا کسانی اند که بالاترین آرامش را دارند؛ آنانکه نه از گذشته غم و اندوهی دارند و نه ترسی از آینده دارند : أَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ (60/یونس)

سوالی که ممکن است پیش آید این است که با توجه به آیات و گفته های معصومین پیرامون ایمان و نتایج و بهره های آن ، چرا اکثر مسلمانان دچار بد بختی های گوناگون هستند؟

مگر ایمان مانند رودخانه ای نیست که ما را به ساحل امن دریای عشق خدا می رساند؟!

آیا ایمان ما درست و واقعی نیست یا ایمان فی حد ذاته موثرنیست؟!

 

چه نوع ایمانی ارزشمند است؟

قرآن کریم به چند نوع ایمان و گرایش های مختلف اشاره کرده و تعادادی از آنها را مورد انتقاد قرار داده است:

1-ایمان موسمی و فصلی

بسیاری از افراد فقط در سختی ها و مشکلات خدا را می خوانند و تا به سختی می رسند ،مداوماً نذر می کنند و به همه ائمه متوصل می شوند اما همین که گره از کارشان گشوده شد یا خطر از سرشان رفع شود، خدا را فراموش می کنند .

اینان بندگانی مطیع و فرمان بردار نیستند در عین این که نماز نمی خوانند و روزه خواری می کنند و حجاب و عفاف را رعایت نمی کنند، اعتقادشان بر این است که دل باید پاک باشد .

این دوستان بالواقع بنده خدا نیستند و اسیر هواهای نفسانی هستند و به تعبیری خدای آنها ، هوای نفسشان است .

فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ : و هنگامى که بر کشتى سوار مى‏شوند خدا را مخلصانه مى‏خوانند و[لى] چون به سوى خشکى رساند و نجاتشان داد، بناگاه شرک مى‏ورزند.(عنکبوت /65)

قرآن به زیبایی می فرماید : این گروه همین که احساس خطر کردند و کشتی خود را در حال غرق دیدند ، فریاد یا الله می زنند ولی وقتی رهایی پیدا کردند و خود را به ساحل آرامش دیدند بار دیگربه سراغ غیر خدا رفته و شرک می ورزند .

در این آیه طوفان و امواج دریا نماد سختی های این دنیا است و ساحل دریا نشانه ای از گره گشایی و برطرف شدن سختی هاست.

2-ایمان تقلیدی

گاهی ایمان و گرایش به خاطر تقلید از آبا و نیاکان ، بدون هیچ دلیل و برهان منطقی است ؛ همچون ایمان بت پرستان که در جواب انبیاء می گفتند : ما این عقیده به بت ها را از نیاکان خود گرفته ایم.

مقاومت در منظر قرآن

🚩غزه؛ قلعه شکست‌ناپذیر مقاومت

🔻تقدیر از گروه‌های مقاومت

📝رهبرانقلاب: مقاومتهای پی‌درپی غزّه، که اینک به قلعه‌ی شکست‌ناپذیر مقاومت مبدّل شده است، در طی چند جنگ پیاپی نشان داد که این رژیم، ضعیف‌تر از آن است که در مقابل اراده‌ی یک ملّت، توان ایستادگی داشته باشد.

🔻قهرمان اصلی جنگهای غزّه، ملّت سلحشور و مقاومی است که باوجود تحمّل چندین سال محاصره‌ی اقتصادی، امّا با اتّکاء به قدرت ایمان، همچنان از این قلعه دفاع میکند.